M. Kemal Adatepe |
||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||
MENSCHENLANDSCHAFTEN Menschenlandschaften gilt als Nâzım
Hikmets Hauptwerk und zugleich als eines der wichtigsten Werke der türkischsprachigen
Literatur. Es sprengt die klassischen Kategorien von Gedicht und Roman,
und seine Veröffentlichung in der heute gängigen Version ist eine "Geschichte"
für sich. Der Text Enzyklopädie berühmter Leute, der unvollendet
blieb, aber in Teilen in den Menschenlandschaften
Verwendung fand, wurde erstmals 1988 in der "Gesamtausgabe"
publiziert. 1941 im Gefängnis von Bursa
begann Nâzım Hikmet mit den Arbeiten an Menschenlandschaften. Als er 1950 freikam, war das Werk noch nicht
vollendet. Der später fast 19.000 Verse umfassende Text war zunächst als
einheitliches Gedicht mit 10.000 Versen unter dem Titel "Menschenlandschaften
aus der Türkei im Jahre 1941" angelegt. Nâzım Hikmet wollte
den Text innerhalb von sechs Monaten fertigstellen, doch im Zuge aktueller
Entwicklungen hielt er es für nötig, es beständig zu erweitern. Bald änderte
er den Titel in Menschenlandschaften
aus meiner Heimat, dann sprach er davon, bis zum Tod daran schreiben
zu wollen. Bei seiner Flucht aus der Türkei übergab er die Kladden einem
Freund zur Aufbewahrung, doch dieser, von der repressiven Stimmung beunruhigt,
übergab sie den Flammen, so dass Nâzım Hikmet sein Vorhaben nicht
realisieren konnte. In dem Glauben, die Menschenlandschaften seien der Polizei
in die Hände gefallen und dadurch zum großen Teil verloren, schuf Nâzım
Hikmet sein Werk auf der Grundlage der ihm verfügbaren Teile neu. Dieses
"neue" Werk war in zwei Bücher gegliedert und wurde erstmals
1961 in Italien unter dem Titel Anno
1941 (Lerici, Mailand) gedruckt. 1963 wurde das Werk ins Deutsche
übersetzt und als In jenem Jahr 1941 (Luchterhand, Berlin)
herausgegeben. Ausgehend von der italienischen Übersetzung erschien der
Text 1965 unter dem Titel Şu
1941 Yılında (In jenem Jahr 1941) in der Türkei (Evren Yayınları). Auf Initiative der Zeitschrift
"Yön" (Die Richtung) wurden ab 1965 Nâzım Hikmets Gedichte
auch in der Türkei wieder publiziert. Ein Jahr darauf erschien auch Menschenlandschaften erstmals in einer
vollständigen Ausgabe. Bis alle fünf Bücher vorlagen, verging ein volles
Jahr. 1967 wurden die fünf Bücher dann in einem Band zusammengestellt. Memet Fuat, der Sohn Pirayes,
die einst mit Nâzım Hikmet verheiratet und im Besitz einer alten
Abschrift des Werkes war, bereitete auf der Grundlage dieser älteren Fassung
eine Neuausgabe vor. Den Vorschriften des türkischen Strafgesetzes entsprechend
wurde das Buch vor der Veröffentlichung einem Juristen vorgelegt, der
es auf seine Gesetzmäßigkeit überprüfte, um gegebenenfalls einem späteren
Verbot zuvorzukommen. Hierbei wurden fast 90 Zeilen gestrichen und als
Leerstellen belassen. Dennoch wurde anschließend ein Ermittlungsverfahren
eingeleitet, doch verboten wurde das Buch nicht. (M. Kemal Adatepe / Über.: Sabine Adatepe - Hamburg 2002) |
MEMLEKETİMDEN İNSAN MANZARALARI Nâzım
Hikmet'in baş yapıtı, çağdaş Türkiye edebiyatının
en önemli eseri olarak da kabul edilen Memleketimden İnsan Manzaraları'dır.
Şiir, roman gibi klasik kalıpların içine girmeyen, kendine
özgü bir tür yapıt olan Memleketimden
İnsan Manzaraları'nın bugünkü şekliyle yayımlanması
da yine kendine özgü bir "öykü"dür. Memleketimden İnsan Manzaraları'nın
çekirdeğini iki ayrı çalışma oluşturur : Kuvâyi Milliye ve Meşhur Adamlar Ansiklopedisi. Nâzım Hikmet Kuvâyi Milliye destanına 1940'ta Çankırı
Hapishanesi'nde başlamış, 1939'da İstanbul Cezaevi'nde
yazdığı bazı şiirleri içine de katarak 1941'de
Bursa Cezaevi'nde tamamlamıştı. Daha sonra bölümler halinde
Memleketimden İnsan Manzaraları'nın
içine yerleştirdiği bu kitabını Nâzım Hikmet,
1950'de serbest bırakıldıktan sonra yeniden düzenleyerek
bir yayınevine verir. Fakat öldürülme korkusuyla Türkiye'den kaçtıktan
sonra kendisine karşı uygulanan yayın yasağı
nedeniyle kitabının yayımlandığını
göremez. Kuvâyi Milliye ilk olarak 1965 yılında Kurtuluş Savaşı Destanı
adıyla yayımlanır; 1968 yılında yapılan
ikinci baskıda ise asıl ismine kavuşur. Memleketimden İnsan Manzaraları
içinde bölümleri kullanılan ve bitirilmemiş bir çalışma
olan Meşhur Adamlar Ansiklopedisi
ise ilk kez 1988 yılında, "Bütün Yapıtları"
içinde yayımlanır. Nâzım
Hikmet Memleketimden İnsan
Manzaraları'nı yazmaya 1941'de Bursa Cezaevi'nde başlar;
1950'de serbest kaldığında ise eseri henüz bitmemiştir.
Beş kitaba yayılarak 19.000 dizeye yaklaşan eser başlangıçta,
10.000 dize olarak düşünülen "1941 Senesinde Türkiye'den İnsan
Manzaraları" isimli tek bir şiirdi. Altı ayda bitireceğini
düşünerek yazmaya başladığı bu şiirin olaylarla
birlikte sürekli geliştiğini, yeni eklemelere gereksinim duyduğunu
gören Nazım Hikmet, önce adını Memleketimden
İnsan Manzaraları olarak değiştirir, sonra da
onu ölünceye kadar yazacağını söylemeye başlar. Fakat
Türkiye'den kaçmak zorunda kalması, arkada bıraktığı
müsveddeleri saklasın diye verdikleri bir dostunun ise, yaratılan
gergin havadan korkarak hepsini ateşe atıp yakması yüzünden
buna fırsat bulamaz. Memleketimden İnsan Manzaraları'nın
polisin eline geçtiğini, bir çok bölümünün yok olup gittiğini
zanneden Nâzım Hikmet, var olan bölümlerle eserini yeniden kurgular.
İki kitap olarak düzenlenen bu "yeni" eser ilk kez İtalya'da
1961'de Anno 1941 (Lerici, Milano)
ismiyle basılır. Kitap 1963'de In jenem Jahr 1941 (Luchterhand, Berlin) ismiyle Almancaya çevrilir,
1965 yılında ise Türkiye'de Evren Yayınları'nca İtalyanca
baskıdan yararlanarak Şu
1941 Yılında ismiyle yayımlanır. 1965 yılında
"Yön" dergisinin girişimiyle Nâzim Hikmet'in şiirlerinin
Türkiye'de yayımlanmaya başlamasından bir yıl sonra
Memleketimden İnsan Manzaraları
ilk kez bir bütün olarak yayımlanmaya başlanır ve beş
kitabın yayımlanması bir yıl sürer; 1967'de beş
kitap tek bir ciltte toplanır. Nâzım
Hikmet'in eski eşi Piraye'nin sakladığı bir kopya,
Piraye'nin oğlu Memet Fuat tarafından yayıma hazırlanır.
Kitabın Türk Ceza Kanunu uyarınca toplatılmasını
engellemek amacıyla bir hukukçunun denetiminden geçmesinden sonra
doksana yakın satırın yeri boş bırakılır.
Buna rağmen kitap kovuşturmaya uğramaktan kurtulamaz, fakat
yasak kitaplar listesine alınmaktan kurtulur. 1967 - 1988
yılları arasında Memleketimden
İnsan Manzaraları'nın bir çok yayınevince değişik
baskıları yapılır. Bu baskıların tümü, Türk
Ceza Yasası uyarınca sansür edilmiş baskılardır.
Memleketimden İnsan Manzaraları
ilk kez 1998 yılında, Türk Ceza Kanunu'nda yapılan
değişikliklerden sonra, Adam Yayınları'nın hazırladığı
ve Memet Fuat ile Asım Bezirci'nin editörlüğünü yaptığı
"Bütün Yapıtları" dizisi içinde bütün dizeleri yerlerine
konularak sansürsüz yayımlanabilir. |
|||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||